Kinh nghiệm xây dựng L2 của Fuel Labs cung cấp cho đội ngũ một cái nhìn tổng thể về các ưu, nhược điểm của các mô hình L2 hiện tại. Từ đó đội ngũ đã nêu lên ý tưởng về một block producction model dành cho L2.
Việc phát hành token là một con dao 2 lưỡi. Chúng có thể hoạt động tốt, thu hút nhiều user nhưng khi nó tỏ ra không hiệu quả thì cũng chính là chiếc lưỡi còn lại đâm về phía dự án khi user lần lượt bỏ đi hết. Vậy thì hãy cùng Fuel Labs tìm hiểu xem mô hình nên được xây dựng như thế nào để đạt hiệu quả.
Loại mô hình cần tránh
Một trong những đặc tính chính của rollups là trustless: đảm bảo rằng tiền của người dùng sẽ không bao giờ bị đánh cắp hoặc đóng băng. Điều này được thực hiện thông qua sự kết hợp giữa Data Availability và Fraud Proof (Optimistic rollups) hoặc Validium Proof (zk rollups). Đáng chú ý là các rollups được bảo mật bởi Ethereum, không phải các thợ đào hay validator và đây là điểm khác nhau chính giữa các rollups (L2) và các sidechains (không phải L2).
Theo tinh thần trên, một số mô hình token kém hiệu quả nên tránh:
GET LINK
Token Proof-of-Stake (PoS), cho phép phần lớn các validator kiểm duyệt các block mới, nghĩa là tiền của người dùng có thể bị đóng băng. Các rollups đã được bảo mật bởi Ethereum, chính vì vậy hệ thống đồng thuận PoS hoàn toàn không mang nhiều ý nghĩa trên các L2 này.
Token để làm phí giao dịch, người dùng phải trả phí bằng token. Đối với các giao thức L2 không dùng token của mình thanh toán phí (như các rollups trên Ethereum), chức năng này hoàn toàn vô nghĩa vì nó tạo thêm một trở ngại cho user tiếp cận rollups. Trong khi thực tế các L2 xây dựng trên Ethereum và cuối cùng họ vẫn phải trả phí về Ethereum bằng ETH.
Token quản trị, như chúng ta đã bàn về mức độ “phi tập trung” của các mô hình token-based DAO. Ở đó quyền lực hoàn toàn thuộc về các whale, chức năng này hoàn toàn không mang nhiều ý nghĩa đối với người dùng retail
Liệu còn chức năng nào phù hợp với token L2?
Tìm hiểu về sự khan hiếm tài nguyên Rollup
Như các blockchain, thông lượng giao dịch trong một rollup bị hạn chế bởi chi phí chạy một node. Người dùng blockchain phải đồng ý với các ràng buộc về cấu hình, phần cứng, băng thông và tỷ lệ xác thực theo yêu cầu để tham gia xác thực. Các người dùng không thể đáp ứng các yêu cầu phải dựa vào bên thứ ba. Kết hợp với các điều kiện khác của việc chạy node, ràng buộc này khiến cho lượng TPS bị giới hạn. Một EVM rollup có cùng chi phí node đầy đủ như Ethereum cũng giới hạn 15 TPS như Ethereum!
Nói cách khác là block space (tính theo gas) trên rollup là một tài nguyên có giới hạn, giống như block space trên Ethereum. Quan trọng hơn, block space trên rollups hoàn toàn tách bạch với block space trên Ethereum. Do đó, sự khan hiếm đối với space đó có thể tồn tại song song với sự khan hiếm block space của Ethereum.
Ở góc nhìn kỹ thuật, chúng ta có thể khái quát lại những gì đã trình bày phía trên để áp dụng cho các hệ thống hai layers bao gồm các tài nguyên khan hiếm tương tự:
Một availability layer (Đối với phần lớn các rollups hiện tại, layer này sẽ là Ethereum)
Một execution layer (Là rollup)
Do khả năng thực thi của rollup có giới hạn, vậy nên có ý tưởng rằng giới hạn này có thể được token hóa.
Ví dụ đơn giản nhất về token hóa sự khan hiếm của một rollup sẽ là tạo ra token dùng làm tiền tệ thanh toán phí, trong đó nhu cầu về block space ngày càng tăng đồng nghĩa với việc tăng nhu cầu về token. Tuy nhiên điều này mắc phải yếu điểm là gây thêm khó khăn cho người dùng như đã nói bên trên.
Giải pháp được đưa ra là Rollup có thể mã hóa sự khan hiếm block space này bằng việc thu phí với tư cách là người tạo block. Cũng giống như với các token tiền tệ, việc tăng nhu cầu về block space sẽ làm tăng phí, kích thích nhiều người trở thành block producer. Điều này không gây thêm khó khăn cho người dùng cuối, vì họ có thể sử dụng rollup mà không cần token đó để trả phí.
Mô hình token này giúp giải quyết một thách thức lớn trong thiết kế rollup: sản xuất block phi tập trung. Mặc dù cơ chế tương tự như token của các PoS sidechain — các node operators bond token để có quyền tạo block và thu phí. Tuy nhiên khả năng chống kiểm duyệt của rollup tốt hơn hoàn toàn: token chỉ được sử dụng để lựa chọn leaders chứ không tính theo số vote.